Suriye Halkının Dostları Grubu’nun İkinci Konferansı sonunda yayımlanan sonuç bildirisinde katılımcılar, Suriye halkının haklı davasına desteklerini bir kez daha teyid ederken, BM ve Arap Birliği’nin Özel Temsilcisi Kofi Annan’a kendisine verilen taahhütlerin yerine getirilmesi için zaman çizelgesi oluşturma çağrısı yaptı.
Türkiye’nin ev sahipliğinde İstanbul Kongre Merkezi’nde düzenlenen konferansın sonunda katılımcılar, İstanbul bildirisini kabul ettiler. Bildirinin taslak metninde, Suriye’nin dostlarının Tunus’un ardından ikinci olarak İstanbul’da bir araya geldikleri hatırlatılarak, uluslararası toplumdan 82 ülke ve BM, Arap Birliği, AB, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Afrika Birliği gibi çeşitli örgütlerin bu konferansa katıldığı bildirildi.
Tunus konferansının sonuç bildirisiyle bağlantılı bir şekilde, katılımcıların “Suriye halkının haklı davasına destek olmaya karar verdiği” ifade edilen İstanbul bildirisinin 3. maddesinde şu ifadelere yer verildi:
“Suriye’nin dostları Suriye’nin geleceğinin bizzat Suriye halkı tarafından kararlaştırılması gerektiğini ve Suriye halkının meşru ve haklı talepleri karşılanıncaya kadar onlarla birlikte olunacağını vurguladılar.”
Bu maddenin devamında Suriye’nin bağımsızlığı, egemenliği, siyasi birliği ve toprak bütünlüğünün korunmasının öneminin de altı çizildi.
Bildirinin 4. maddesinde Suriye Ulusal Konseyi’nin konferansa Suriye’deki mevcut duruma ilişkin bir rapor sunduğu belirtilerek, bu raporda Suriye rejiminin geniş çaplı bir biçimde insan hakları ihlalleri ve şiddete devam ettiği, durumun çok kötü olduğu, binlerce insanın kötü şartlarda yaşadığı, tutuklandığı ya da evlerinden olduğu gibi unsurların bulunduğu kaydedildi. “Rejim, halkını her açıdan kaybetmiştir” tespitinin yapıldığı maddede, rejimin uyguladığı acımasızlığın BM’nin Bağımsız Komisyonu’nun belirttiği gibi insanlığa karşı işlenen suçlar olarak kabul edilebileceği kaydedildi.
Aynı maddede “Rejim uluslararası toplumu aldatmaya ve çabalarını maniple etmeye çalışmaya devem etmektedir” denilerek, Suriye rejiminin bir an önce bunlara son vermesi, Suriye halkına karşı uyguladığı şiddeti durdurması ve uluslararası hukuka tam olarak uyması gerektiği vurgulandı.
İstanbul bildirisinin 5. maddesinde Tunus konferansında kararlaştırıldığı üzere katılımcıların Arap Birliği’nin Suriye’de siyasi geçiş sürecini sağlamak ile eşitlikçi, ayrım gözetmeyen bir demokrasi kurulmasını amaçlayan girişimine destek verdiği belirtildi.
6. maddede Suriye’nin Dostlarının bu çerçevede BM, Arap Birliği ve İİT’nin aldıkları kararlar ve Kofi Annan’ın 6 maddelik planının önemini vurguladıkları bildirilerek, “Dostlar Grubu, Özel Temsilci Kofi Annan’ın çabalarını takdirle karşılamakta ve misyonunun tam olarak uygulanmasına desteğini ifade etmektedir” denildi.
“FIRSAT PENCERESİ AÇIK UÇLU DEĞİLDİR”
Bildirinin 7. maddesinde Annan’ın planını kabul ettiğini açıklamış olmasına rağmen rejimin şiddete devam ettiği üzüntüyle hatırlatılarak, 27 Mart’ta planın kabulünden beri rejimin şiddetinin durmadığı ve çok sayıda insanın hayatını kaybettiği kaydedildi. Rejimin daha önce de verdiği vaatleri, sayısız kez tutmadığına dikkat çekilerek, bu son şiddet uygulamalarının Suriye yönetiminin samimiyetsizliğinin en yeni örneği olduğu kaydedildi. Aynı maddede daha sonra Annan Planı’na ilişkin şu ifadelere yer verildi:
“Bundan dolayı Suriye rejimi vaatleri ile değil fiiliyattaki uygulamaları ile muhakeme edilecektir. Annan’a verilen taahhütlerinin yerine getirilmesi için açılan fırsat penceresi açık uçlu değildir. Dostlar Grubu, Özel Temsilci Annan’ı da katliamlar devam ederse BM Güvenlik Konseyi yoluna dönmek de dahil olmak üzere bundan sonraki adımlar için bir zaman çizelgesi kararlaştırmaya davet eder. Bu zaman zarfında Dostlar Grubu da Suriye halkının korunması için ek bazı uygun tedbirler üzerinde çalışmaya devam edecektir.”
SUK MEŞRU TEMSİLCİ OLARAK TANINDI
Bildirinin 8. maddesinde Dostlar Grubu’nun Suriye muhalefetinin İstanbul’da yaptığı son toplantının memnuniyetle karşılandığı belirtilerek, muhalefetin ülkede barışçıl, eşitlikçi, hiçbir gurubu dışlamayan bir siyasi dönüşüm taahhüdü vermesine destek olunduğu kaydedildi. Geçiş sürecinde Suriye’nin mevcut kurumlarının korunması ve yeni Suriye’nin parlamenter bir demokrasi olması gerektiği hususları da vurgulanarak, Suriye muhalefetinin 26/27 Mart toplantısı sonunda yayımladığı bildiri de memnuniyetle karşılandı.
İstanbul bildirisinin 10. maddesinde “Dostlar Grubu, Suriye Ulusal Konseyi’ni (SUK) bütün Suriyelilerin meşru temsilcisi ve Suriye muhalif grupların altında toplandığı şemsiye bir örgüt olarak tanımaktadır” denildi. Bildiride ayrıca sorumlu Suriyeli vatandaşlar, rejimin katliamlarının bir parçası olmamaya davet edilerek, özellikle ordu ve güvenlik birlikleri ile devlet kurumlarındakilerin halkı hedef alan yasadışı emirlere itaat etmemeleri gerektiği vurgulandı.
İstanbul bildirisinin 12. maddesinde de ülke içinde devam eden protestolar hatırlatılarak, “Dostlar Grubu, Suriye halkının kendini korumak için meşru önlemler uygulamasına desteğini ifade eder” denildi.
13. maddede ise Dostlar Grubu’nun uluslararası toplumun bütün üyelerini bütün gerekli tedbirleri almaya güçlü bir biçimde çağrı yaptığı belirtilerek, “Bu çerçevede rejimin silaha erişiminin engellenmesi en önceliklidir” denildi.
YAPTIRIMLAR ÇALIŞMA GRUBU OLUŞTURULDU
Tunus’taki toplantıdan bu yana çok sayıda ülkenin büyükelçilerini Suriye’den geri çektiği belirtilen bildiride, bu yöndeki önlemlerin devamı konusunda anlaşmaya varıldığı da kaydedildi.
Bildiride; geniş çaplı, sistematik ve yaygın olarak tanımlanan insan hakları ihlalleri güçlü bir şekilde kınanırken, BM İnsan Hakları Konseyi tarafından görevlendirilen uluslararası ve bağımsız Araştırma Komisyonu tarafından hazırlanan ve halka zulüm uygulayan Suriyeli güvenlik güçlerini konu alan iki raporun derin endişeyle karşılandığı bildirildi. Komisyonun ülkedeki insan hakları durumunu izlemeye devam etmesi gerektiği ifade edilerek, uluslararası suçlara ve diğer ihlallere ilişkin kanıtların sistematik olarak toplanmasının, faillerin hesap vermesi sürecini kolaylaştırması açısından önemine vurgu yapıldı. Bildiride, Suriye’nin Dostları Grubu’nun insan hakları ihlalleriyle ilgili kanıtların belgelenmesi ve saklanması amacıyla yapılacak çabaların desteklenmesi için çok taraflı bir girişim geliştirilmesi konusunda anlaştıkları da kaydedildi. Bildiride, Suriyeliler tarafından yürütülen barışçıl, düzenli ve istikrarlı siyasi sürece mümkün olan her türlü yardım, teknik tavsiye ve doğrudan desteğin sağlanacağı taahhüdü verilirken, bu bağlamda Suriye halkının ihtiyaçlarının karşılanması için finansal desteği de içeren yardımın acil olarak artırılacağı ifade edildi.
Bildirinin 18. maddesinde daha önce alınan yaptırım kararlarının etkin uygulaması için Yaptırımlar Çalışma Grubu oluşturulmasının kararlaştırıldığı belirtilerek, çalışma grubunun ilk olarak, Dostlar Grubu’nun 3. toplantısına paralel olarak Nisan ayı içinde Fransa’da toplanacağı bildirildi.
Suriye’deki durumun bölgedeki ekonomik faaliyetlere ve ulaştırma gibi konulara olan olumsuz etkilerinin altı çizilirken, bu tür etkilerin en aza indirilmesi için gerekli tedbirlerin alınması hususunda anlaşıldığı kaydedildi.
SURİYE’NİN KOMŞULARINA DESTEK
Bildiride, Suriye’de siyasi ve ekonomik dönüşümün önündeki zorlukların bilindiği dile getirilerek, yeni Suriye’nin gelecek dönemde kendi ayakları üzerinde durması için ekonomik olarak destekleneceği taahhüdü yer aldı. Bu bağlamda, Suriye’nin Dostları Grubu’nun ülkenin kalkınması ve toparlanması için yürütülecek yardım planlaması ve koordinasyonunun merkezi olacak Ekonomik Düzelme ve Kalkınma Çalışma Grubu’na yetki verdiği, Almanya ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin eşbaşkanlık edeceği çalışma grubunun Suriyeli muhaliflerden belirlenecek temsilcilerle yakın çalışma içinde olacağı belirtildi.
Suriye’deki insani durum hakkındaki endişeler de dile getirilirken, ülkeye insani yardımların girmesi için tüm taraflara çağrıda bulunuldu ve insani yardımın dağıtımı için çatışmalara her gün iki saat ara verilmesi yönündeki çağrıların da desteklendiği bildirildi.
Komşu ülkelere kaçan onbinlerce Suriyeli ve ülke içinde yerlerinden olan yüzbinlerce kişi için de endişe duyulduğu belirtilerek, “rejimin uyguladığı şiddetten kaçan Suriyelilere ev sahipliği yapan komşu ülkelerin omzundaki ciddi ve artan yükün bilindiği” vurgulandı. Bildiride, krizin etkileri nedeniyle Suriye’nin komşusu olan ülkelere destek ve yardım sağlanacağı konusunda Suriye’nin Dostları Grubu’nun taahhüdü yinelendi.
BM’nin insani yardımların koordinasyonu hakkındaki çabalarına destek verileceği tekrarlanarak, başta İslam İşbirliği Teşkilatı olmak üzere diğer kurumların da çabalarının memnuniyetle karşılandığı bildirildi.
Suriye’nin Dostları Grubu, sonuç bildirisinde ikinci toplantıya evsahipliği yapan Türkiye’ye teşekkürlerini ileterek, bir sonraki toplantının Fransa’da yapılacağını duyurdu.
‘Şam işbirliği yapmazsa BM dur demeli’
Suriye Halkının Dostları Grubu’nun İkinci Konferansı, Türkiye’nin evsahipliğinde İstanbul’da başladı. Toplantıda Başbakan Recep Tayyip Erdoğan bir konuşma yaptı. Türkiye’ye sığınanların sayısının 20 bini aştığını belirten Erdoğan, “Şam işbirliği yapmazsa BM’nin dur demesi kaçınılmaz olur” dedi.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Suriye’de özgürlükler için mücadele edenlerin asla yalnız olmadığını söyledi. Erdoğan, “Bir halkın mağduriyeti üzerinden çıkar sağlamaya çalışmıyoruz. Suriye yönetimi tarafından bize verilen sözler tutulmadı. Suriye rejimi halkının taleplerini şiddetle bastırmaya çalıştı. Yakın geçmişte baba Hafız Esad’ın yaptığı zulmü şimdi oğlu Beşşar Esad yapıyor” dedi.
Türkiye’ye sığının mülteci sayısının gün itibariyle 20 bini aştığını belirten Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Suriye’nin birçok kentinde büyük acılar yaşandığını vurguladı.
‘ESAD’A MESAJIMIZI KESİN VE NET OLMALI’
“Şam işbirliği yapmazsa BM’nin dur demesi kaçınılmaz olur” diyen Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, “Bugün burada Suriye yönetimine vereceğimiz mesaj kesin ve net olmalı. Eylem birlikteliğini sağlamalıyız. Suriye’da akan kan derhal durmalı. Suriye’de Kofi Annan’na verilen hiçbir söz tutulmadı. Suriye’deki rejim zaten şimdiye kadar verdiği hiçbir sözü tutmadı. İnanıyorumki Suriye halkı kendi kaderini kendisi belirleyecektir” şeklinde konuştu.
Suriye’nin Dostları Toplantısı’nın açılış konuşmasını Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu yaptı. Davutoğlu, Suriye yönetiminin, Suriye Halkının Dostlarının çağrılarını kulak ardı ederek ve kendi bildiğini okuyarak acımasız şiddet politikalarını sürdürdüğünü söyledi.
Davutoğlu konuşmasında şunları dile getirdi: ”Bugün bizleri İstanbul’da bir araya getiren Suriyeli kardeşlerimizin maruz bırakıldığı zulmü bir an sona erdirme ve Suriye için aydınlık bir gelecek inşa edilmesi için elimizden gelen desteği vermek kararlılığımızdır. Bu kararlılığın başarıyla vücut bulduğu Tunus toplantısından bu yana maalesef Suriyeli kardeşlerimizin akan kan ve gözyaşı dinmemiştir. Suriye yönetimi Suriye Halkının Dostlarının çağrılarını kulak ardı etmeyi ve kendi bildiğini okuyarak acımasız şiddet politikalarını sürdürmüştür. Kofi Annan’a verdiği sözlere rağmen Suriye yönetiminin kendi halkını katletmeyi sürdürmesi hayal kırıklığımızı daha da derinleştirmektedir. Suriye halkının bugün bizden duymak istediği, dostlarının kendilerini yalnız bırakmayacağı, bu ülkede yaşanan insanlık dramına daha fazla seyirci kalınmasının kabul edilemez olduğu mesajıdır. Suriye halkı ile dayanışma kararlılığı hususunda Tunus’ta atılan temel bugün burada vereceğimiz güçlü mesajların üzerinde yükselecektir. Bu süreç Suriye’de halkın güçlü talepleri doğrultusunda muteber bir siyasi geçiş sürecinin önü açılana kadar da kararlılıkta devam edecektir.”
(Dünya Bülteni – NTVMSNBC – CNN)
Erzan AKTAR
UİÇ Derneği Yakın Doğu Çalışmaları Grubu Direktörü
