Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Suriye’nin Kürt nüfusunun yaşadığı bölgelerde ortaya çıkan son olayları görüşmek üzere 1 Ağustos 2012 Erbil’e gitmiş ve Bölgesel Kürt Yönetiminde temaslarda bulunmuştur. Ancak daha sonra sürpriz bir biçimde 2 Ağustos 2012 Perşembe günü Kerkük’e geçmiştir. Ziyaretin bu yazının yazıldığı gün yapılması nedeniyle detayları hakkında bilgi vermek mümkün değildir. Ancak sabah saatlerinde Kerkük Valisi Necmettin Kerim’le bir görüşme yapmıştır. Bu yazıda genel anlamıyla hem Irak hem de Türkmenler açısından önemine değinilecektir.
Ahmet Davutoğlu’nun Kerkük ziyareti son derece önemlidir. Kerkük’te 2003 sonrası yaşanan gelişmeler ve Kürt grupların bu kenti ele geçirme çabaları sonucu, Kerkük’te yaşanan çözümsüzlük günümüze kadar gelmiştir. Kerkük, Irak siyasetinde bir düğüm haline gelmiş ve tüm pazarlıklarda söz konusu olmuştur. Bu noktada, Ahmet Davutoğlu’nun Irak ziyareti sırasında, bu soruna ilişkin yapılacak görüşmeler ve açıklamalar, sorunun çözülmesinde etkili olabilecek ve Irak’ın en önemli politik açmazının olarak ifade edilebilecek Kerkük düğümünün çözülmesi açısından kolaylaştırıcı rol oynayabilecektir.
Bugüne kadar Irak’taki Türkmen varlığının merkezi olarak adlandırabileceğimiz Kerkük’e yapılan ziyaretler sınırlı olmuş ve 1976’dan 2006’ya kadar hiçbir Türk yetkili Kerkük’ü ziyaret etmemiştir. Kerkük’e Türk yetkililer tarafından yapılan son ziyaret 26 Mayıs 2006 yılında AK Parti Balıkesir Milletvekili Turhan Çömez ile CHP Tokat Milletvekili Orhan Ziya Diren’in de aralarında bulunduğu TBMM heyeti tarafından yapılmıştır. Irak kurulduktan sonra Kerkük’e ilk ziyaret 1937’de Sadabat Paktı’nı imzalamaya giden ve önce Pakt’ın son hazırlıkları çerçevesinde Irak’ı ziyaret eden dönemin Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras ve Ekonomi Bakanı Celal Bayar’ın da bulunduğu heyet tarafından yapılmıştır.
17-28 Kasım 1954’te Irak ziyaret eden ve içerisinde Türk akademisyenlerden Prof. Dr. Ekrem Şerif Egeli, Prof. Dr. Tevfik Remzi Kazancıgül, Prof. Dr. Behçet Sabit Erduran ve Prof. Dr. Fahrettin Kerim Gökay’ın bulunduğu heyet, Bağdat’tan 23 Kasım 1954’te Kerkük’e geçmiştir.
6-12 Kasım 1955 tarihleri arasında dönemin Başbakanı Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fuat Köprülü, Ekonomi Bakanı Nedim Paçacı ve Bayındırlık Bakanı Kemal Zeytinoğlu’nun da bulunduğu heyet, 9 Kasım 1955 tarihinde Kerkük’e giderek, petrol tesislerini incelemiş ve bilgi almıştır.
Daha sonra 20-24 Ekim 1967’de dönemin Başbakan Süleyman Demirel, Irak Başbakanı General Tahir Yahya’nın daveti üzerine Irak’ı ziyaret etmiştir.
Demirel’den sonra, 27 Nisan-1 Mayıs 1968 tarihleri arasında Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın Küfe, Kerbela, Necef, Kerkük ve Musul’u da ziyaret ettiği açıklanmıştır.
27 Nisan 1976’da Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk de Irak’a gidişinde Türk Kültür Bakanlığına bağlı Kerkük’teki Türk Kültür Merkezi’ni ziyaret etmiştir.
1973’te Kerkük-Ceyhan Petrol Boru Hattı Anlaşması yapılmış, Başbakan Süleyman Demirel de 3 Ocak 1977 açılış töreni için Kerkük’e gitmiştir.
2006’da TBMM heyetinin ziyareti dışarıda tutulacak olursa, Ahmet Davutoğlu’nun Kerkük’ü ziyareti, yönetici elit tarafından Kerkük’e yapılan son 36 yıldır yapılan ilk ziyarettir. Bu ziyaret, Irak’taki Kerkük düğümünü çözülmesinde önemli bir sıçrama taşı olacağı gibi, Türkiye açısından düşünüldüğünde Irak politikasındaki etkinliğin, Kerkük sorunun çözümündeki kararlılığın ve Türkiye’nin bölgesel denklem içerisindeki ağırlığının vurgulanması anlamında da önemlidir. Türkiye’nin Irak politikasında dengeli bir yaklaşım sergilediği görülse de Ahmet Davutoğlu’nun Kerkük’ü ziyaret etmesi ve burada Türkmenlere verilecek bir “selamın” bölgede kendilerini yalnız hisseden bu halkın yeniden ayağa kalkmasına yardımcı olacağı düşünülmektedir. Özellikle 2003’ten sonra Irak’taki siyasal süreçte etkin bir rol alamayan Türkmenler, 2010 seçimlerinin ardından politik olarak yükselişe geçmiş ve ilk kez 10 milletvekili ve 3 bakanlık elde etmiştir. Ayrıca seçimlerin ardından Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından Türkiye’ye davet edilen Türkmen milletvekillerinin Irak parlamentosundan bir grup oluşturma kararı alması, Türkmenlerin bundan sonraki siyasal süreçte daha etkin bir olmasına büyük katkı yapabilecek niteliktedir. Ahmet Davutoğlu’nun Irak ziyaretinde Kerkük’ü de ziyaret etmesinin Türkmenlerin etkinliğini pekiştireceği düşünülmektedir. Böylece Irak’ta etkinliği artan ve güçlenen Türkmen varlığının Türkiye’nin Irak siyasetindeki ağırlığını arttıracağı değerlendirilmektedir.
Yazının İngilizcesi için tıklayınız…
Bilgay DUMAN
ORSAM Ortadoğu Uzmanı
Kaynak: ORSAM
