Sofya merkezli, Açık Toplum Enstitüsü’nün (OSI), “2018 Medya Okuryazarlığı Sıralaması”, Balkan ülkelerinin, devletler tarafından yüksek düzeyde kontrol edilen medyaları, düşük seyreden eğitim düzeyleri ve güven seviyesinin düşük olması nedeniyle Avrupa’da “sahte” (fake) haberlere en çok maruz kalan ülkeler olduğunu söylüyor.
Raporda ortaya çıkan sonuca göre, Balkan ülkeleri, Avrupa’da ki sahte haberler ve doğrular üzerine uydurulan gerçek dışı haberlere karşı, en savunmasız ülkeler arasında yer alıyor. Durumun bu şekilde ortaya çıkmasına; devletin ya da maddi çıkarlarını gözeten iş çevrelerinin medya üzerindeki sıkı kontrolü, toplumun eğitim eksiklikleri ve toplumdaki düşük güven düzeyleri neden olmakla beraber tüm bunlar alt alta sıralandığında medyanın suçlanması ile sonuçlanıyor.
Sofya Merkezle Araştırma ve Düşünce Kuruluşu OSI’ın, Avrupa Politikaları Program Direktörü Marin Lessenski’nin belirttiğine göre, rapor 35 Avrupa toplumunun medya özgürlüğü, eğitim ve kişiler arası güven göstergelerini iki yıl boyunca inceleyerek medya ve toplumdaki dezenformasyon potansiyelini değerlendirdi. Sahte haberlere karşı savunmada, medya özgürlüğünün önemli bir faktör olduğunu ancak çoğu zaman göz ardı edildiğini söyleyen Lessenski, genel eğitim seviyesi ve medya okuryazarlığının da bir o kadar öneme sahip diğer faktörler olduğunu sözlerine ekledi.Raporun dikkat çeken kısımlarından biri, Balkan ülkelerinde sonuçların olumsuz çıkmasına yönelik yapılan, sahte haberlerin toplumda güveni aşındırdığı ve kutuplaştırmayı hızlandırdığı yorumuydu. Öte yandan sahte haberler, siyasi arenada ki tartışmaların niteliğinde de önemli ölçüde düşüşün yaşanmasına neden oluyor.
Raporda en iyi sonuçları, Kuzey Avrupa ülkeleri sergilerken Balkan ülkeleri ve Türkiye’nin sıralamada sonunculuk için adeta yarışıyor oluşu basın özgürlüğünün ve özgün eğitimin önemini bir kez daha gözler önün serdi. Bölge ülkelerinde, AB üyeliği yolunda yapılan tüm reform ve iyileştirmelere rağmen, iki senedir gerçekleştirilen bu çalışmada alınan puanlarda gerilediklerinin görülmesi kafa karışıklığı yarattı. Rapor, medyanın kontrol edildiği oranda, daha geniş bir bozulmaya neden olacağı, bilgi çeşitliliğinin ve bakış açılarının azalması ihtimalini güçlendireceği uyarılarında bulunarak tamamlanıyor.
Rapordaki uyarılar ve istatistikler göz önünde bulundurulduğunda ilerleyen günlerde AB’nin, Balkanlar genişlemesi hakkında önüne çıkacak iki yol görünüyor: AB, ya farklılıklara saygı gösteren çok kültürlü ve özgürlükçü yapısını koruyarak güçlenecek ya da bölgesel genişleme uğruna kendi değerlerinden ödün vererek yozlaşmaya başlayacaktır.
Yusuf MEHMET
o-Staj 2018 BALKAM Stajyeri
Kaynak:
- Nicholls, Sallyann (30.03.2018), Balkans most susceptible to ‘fake news’, study finds, < http://www.euronews.com/2018/03/30/balkans-most-susceptible-to-fake-news-study-finds>, erişim: 31.03.2018
- Dimitrov, Martin (30.03.2018), Balkan Countries Most Vulnerable to ‘Fake’ News, Report, < http://www.balkaninsight.com/en/article/report-balkan-countries-most-vulnerable-to-adverse-effects-of-fake-news-03-29-2018>, erişim: 31.03.2018
- OSI’ın tam raporu için bkz.: < http://osi.bg/downloads/File/2018/MediaLiteracyIndex2018_publishENG.pdf>erişim:31.03.2018
