Silahların geliştirilmesini, denenmesini, kullanılmasını ve konuşlandırılmasını denetlemek amacına yönelik uluslararası sınırlamadır.
Bu uygulamanın iki ana işlevi vardır: Askeri hazırlanma durumunun içerdiği birtakım riskleri en aza indirgeyerek topyekûn savaş olasılığını azaltmak ve çatışmaların baş göstermesi durumunda serinkanlı politikaların uygulanabilme olasılığını artırmak.
Devletlerin sahip oldukları silahların miktar, nitelik, geliştirme ve kullanım açısından, uluslararası anlaşmalar çerçevesinde sınırlandırılması silahların denetimi, silahsızlandırma/disarmament ile karıştırılmamalıdır. Silahların denetimi, silahsızlanma ya da silahların sınırlamasında olduğu gibi silah üretiminin yasaklanmasını gerektirmez. Silahsızlanmada, silahların yok edilmesi söz konusu iken, silah kontrolünde ise silahların nitelik ve nicelik olarak sınırlandırılması amaçlanmaktadır. Yalnızca bu alanda kısıtlayıcı rol oynar. Silahların denetimi, askeri politika alanlarındaki karşıt güçler arasında bir tür işbirliğinin sağlanmasıdır. Bu aynı zamanda, bir ülkenin dünya güvenliğini desteklemek için tek taraflı olarak savaş gücünü azaltma kararını da içine alabilir
1960 yılından sonra, genel anlamda silahsızlanmadan çok, silahların denetimine doğru bir eğilim belirginleşmiştir. Bu konuda ABD ve SSCB başı çekmektedir. Bunun en temel nedeni ise ABD ile SSCB arasındaki güç dengesinin artık eşitlenmiş olması, tarafların birbirlerine karşı nükleer ve stratejik silahlarını kullanarak karşılıklı yok olacaklarının bilincinde olmalarıydı ki bu bilincin temelinde Küba Krizi vardı. Bilindiği üzere Küba Krizi ABD’nin Türkiye’ye, SSCB’nin ise Küba’ya nükleer başlıklı füze yerleştirmeleriyle baş göstermiş, dönemin nükleer silahlara sahip olan iki süper gücünü karşı karşıya getirmişti. Yine Küba Krizi tabir-i caizse dünyaya, olası bir nükleer çatışmanın sebep olabileceği “dehşet dengesi” ni derinden hissettirmişti. Gerek ABD gerek SSCB durumun ciddiyetinin farkındaydılar. SSCB’nin, özellikle ABD’yi Türkiye’deki füzeleri açısından caydırmak amaçlı, Küba’ya füze yerleştirdiğini düşünebiliriz. Gelinen buhranda iki durum söz konusuydu, ya ABD, SSCB ile anlaşarak füzeleri kaldıracaktı ya da bu iki süper güç kendilerini köprüden karşıya geçmek için birbirlerine kafa tutan inatçı keçilerin hazin sonuna benzer bir yok oluşun eşiğine getireceklerdi, üstelik beraberlerinde dünyayı da köprüden aşağıya atarak… Bundandır ki kendi güvenlikleri ve küresel huzur için ABD ile SSCB karşılıklı anlaşarak silahların denetimi yolunda büyük adımlar attılar. Bu amaçla ikili ya da çok taraflı birçok antlaşma imzalanmıştır. Bu antlaşmalardan en önemlisi “Atmosferde, Dış Uzayda ve Sualtında Nükleer Denemeleri Yasaklayan Antlaşmadır”. Ayrıca Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri arasında imzalanan Yeraltında Nükleer Denemeleri Sınırlandıran Antlaşmayı bu kapsamda ele alabiliriz. Silahların denetimi konusunda en önemli gelişme Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri kapsamında imzalanan anlaşmalardır.
Başlıca silah kontrol anlaşmaları ise şöyledir:
Anti-Balistik Füze Antlaşması (Anti BallisticMissileTreaty -1972)
Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri (Strategic ArmsLimitationTalks I-1972, II-1979)
Orta menzilli nükleer kuvvetler antlaşması (IntermediateRangeNuclearForces Treaty-1987) Stratejik Silahların Azaltılması Görüşmeleri (Strategic ArmsReductionTalks I-1991, II-1993).
Rukiye Eroğlu
TUİÇ Stajyeri
Kaynakça
Web Adresi: http://tr.wikipedia.org/wiki/K%FCba_F%FCze_Krizi,
Web Adresi: http://www.msxlabs.org/forum/siyasal-bilimler/18483-uluslararasi-iliskiler-s-zl-g.html#ixzz2raTiqIPi,
Web Adresi:http://www.uiportal.net/sozlukler/ui-sozluk,
