Irak’ta 7 Mart 2010’da yapılan parlamento seçimlerinin ardından ancak 9 ay sonra kurulabilen hükümet halen oturmuş gözükmüyor. Irak’ta seçimleri yapılmasının ardından 1,5 yıl, hükümetin kurulmasından ise 7 ay geçmesine rağmen, hükümetin yapısı ve hükümet içerisindeki görevlerin dağılımına ilişkin sorunlar, Irak’ın siyasi gündemini en çok meşgul eden konuların başında geliyor.
Başta ülkenin güvenliğinden sorumlu içişleri, ulusal güvenlik ve savunma bakanlıkları olmak üzere birçok bakanlığı yürütecek isimler belirlenemedi. Bununla birlikte siyasi partiler arasındaki anlaşmazlıkların ulusal birlik hükümetiyle aşılacağı düşüncesinin tam tersine, muhalefet gibi hükümeti denetleyecek bir mekanizmanın olmaması ve hükümetin kurulması aşamasında üzerinde uzlaşıya varılan konularda bir ilerleme sağlanamaması, hükümetin işlevselliğini kaybetmesine yol açtı. Bölgedeki diğer ülkelerde başlayan halk isyanlarının Irak’ta da zemin bulması ve başta hükümet olmak üzere, yerel yönetimler ve ülkedeki ABD varlığına yönelik Irak halkı tarafından yapılan protesto gösterileri, Maliki’nin Başbakanlığındaki Irak hükümetini iyice köşeye sıkıştırdı. Özellikle hükümetle ilgili yolsuzluk, işsizlik, devlet hizmetlerinin yetersizliği, yozlaşmış devlet kurumları, güvenliğin sağlanamaması gibi konular üzerinde yoğunlaşan protesto gösterileri, Nuri El-Maliki’nin hükümetin faaliyetlerini gözden geçirme kararı almasına sebep oldu. Bunun üzerine Maliki, 2011’in Mart ayında bakanların faaliyetlerinin yeniden gözden geçirilmesi ve gelecek için planlar hazırlanması amacıyla 100 günlük süre talep etti. Ancak bu 100 günlük sürede Irak’ın sorunlarına çare bulunacağına konusu inandırıcılıktan uzak görünüyordu. Nitekim 100 günlük süre sonunda da hükümetin çalışmalarına ilişkin pozitif bir sonuç almak mümkün olmadı. Hükümet içerisindeki siyasi gruplar arasındaki anlaşmazlık devam ederken, Irak’ın siyasi geleceğine ilişkin yeni senaryolar ortaya konmaya başlamıştı. Özellikle 7 Mart 2010’da yapılan seçimlerin galibi Irakiye listesi, Irak hükümetinin işlevini yitirdiği ve erken seçimler yapılması gerektiği üzerinde ısrar etti.
Diğer taraftan Maliki’nin de çoğunluk hükümeti kuracağına yönelik söylentiler ortaya çıktı. Ayrıca, KDP ve KYB ile birlikte Sadr Grubu ve Irakiye’nin de çoğunluk hükümeti kurabileceğini yönelik iddialar ortaya atıldı. Ancak Sadr Grubu ile Irakiye ve Kürt gruplar arasındaki, başta ABD askerlerinin Irak’taki varlığı olmak üzere, görüş anlaşmazlıkları üst düzeyde olduğundan Maliki’nin çoğunluk hükümeti daha akla yatkın gözüküyordu. Bu arada Maliki’nin bazı bakanların performansından memnun olmadığı ve yaklaşık 15 bakanın değişebileceği de iddia edildi. Bütün bu söylemlere rağmen Irak’taki hükümet krizine bir çözüm bulmak mümkün olmadı.
Öte yandan Irak’ta kabinede yer alan bakan sayıları da büyük eleştiri konusu haline gelmiş durumdaydı. Ülkelerin yönetim yapılarına bakıldığında 46 üyeli kabine eşine rastlanır bir durum olarak görülmemiştir. Irak siyasetindeki her gruba hükümet içerisinde yer vermek amacıyla yapılmış olsa da kabinede bakan sayısının bu denli yüksek olmasının, anlaşmazlık noktalarının çoğalmasına yol açtığı söylenebilir. Zira Irak’ta halen oturmuş bir devlet yapısı ve siyasi birliktelikten söz etmek mümkün değildir. Iraklı siyasetçileri grup kimlikleri üzerinden hareket ettiği ve devlet içerisinde olsa bile grupsal çıkarlarını ön planda tuttuğu görülmektedir. Bu noktada her siyasi grubun etnik ve mezhepsel aidiyeti doğrultusunda çıkar çatışmasına girdiği ve devletin imkânlarını bu yönde kullandığını söylemek yanlış olmayacaktır. Bu durum devlet ve hükümet içerisinde yozlaşan bir yapı beraberinde getirmektedir. Nitekim Irak Parlamentosu Başkanı Usame Nuceyfi’nin, Sünniler için ayrı bir bölge oluşturulabileceğini ifade etmesi, bugüne kadar bölünmeye karşı çıkan çoğu Sünni grubun tavrıyla örtüşmemektedir. Yani devlet içerisindeki gruplaşma ve kaplaşma oldukça belirginleşmiş durumdadır.
Bu şartlar altında Irak Parlamentosu 30 Temmuz’da aldığı yeni bir kararla, 46 üyeli kabineden başta devlet bakanlıkları olmak üzere 17 bakanlığı feshetmiştir. Ancak Parlamento ilişkileri, Kadınlar ve Vilayetlerden Sorumlu Devlet Bakanlıklarının görevlerini sürdürmesine karar verilmiştir. Bu kapsamda bilindiği kadarıyla devlet bakanlıkları içerisinden Kanun Devleti 3 (2’si vekaleten), Irakiye 2, Sadr Grubu 2, Kürt Listesi, Irak İslam Yüksek Konseyi, Fazilet Partisi, Irak Hizbullahı ve Irak Anayasal Partisi birer bakanlık kaybetmiştir. Başbakan Nuri El-Maliki, bakanlıkları alınan siyasi gruplara diğer devlet kademelerinde başka görevler verileceğini açıklamıştır. Ayrıca bazı bakanlıkların birleştirilmesi de gündeme alınmıştır.
Irak hükümetindeki siyasi gruplar arasındaki anlaşmayla alındığı söylenen bu karar, ilk bakışta olumlu gibi gözükse de Irak için yeni problemler yaratacak gibi gözükmektedir. Öncelikle bakanlıkları alınan siyasi gruplara devlet içerisinde hangi kademelerden görev verileceği büyük bir soru işareti olarak karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan bazı bakanlıkların da birleştirilmesi söz konusudur. Örneğin Kültür Bakanlığı ile Turizm ve Tarihi Eserler Bakanlığı’nın birleştirilebileceği konuşulmaktadır. Ancak Kültür Bakanlığı Irak Eski İçişleri Bakanı Cevat El Bolani’nin liderliğindeki Irak’ın Birliği Koalisyonu, Turizm ve Tarihi Eserler Bakanlığı ise Sadr Grubundan bir kişiye verilmiştir. Bu iki bakanlığın birleştirilmesi halinde hangi gruba verileceğinin tartışma konusu olma ihtimali oldukça yüksektir. Halen bazı bakanlıklara atama bile yapılamamışken, yeni görevlendirilmelerin yapılmasının Irak siyasetinde problemlere yol açabileceği düşünülmektedir. Bu durum Irak hükümeti yeni bir krize sürükleyebilir. Öte yandan ABD askerlerinin Irak’taki varlığına devam eden tartışmalar ve siyasi gruplar arasındaki anlaşmazlık da bu krizi derinleştirebilir. Önümüzdeki süreçte Maliki’nin hükümeti revize etmesi ya da erken seçim yapılması gibi konuların yeniden gündeme taşınması beklenebilir.
Yazının İngilizcesi için tıklayınız…
Bilgay Duman
ORSAM Ortadoğu Uzmanı
Kaynak: ORSAM
