Uluslararası Hukukta Toprak Edinme Yöntemleri

Uluslararası hukuka göre bir devletin ülkesel egemenliğine tabi olan ülkeler ile sahipsiz ülkeler farklı yöntemlerle kazanılabilir, devredilebilir veya terk edilebilir.

Bu açıdan incelenmesi gereken ülke ya da toprak kazanma yöntemleri devir, işgal, kazandırıcı zamanaşımı, katılma ve fetihtir.

Devir(cession): Bir devletin belirli bir ülke parçası üzerinde sahip olduğu egemenlik hakkından diğer bir devlet lehine olmak üzere bir antlaşma ile vazgeçmesidir. Yine bir antlaşma ile bir devletin tamamen sona erdirilip bu devletin başka devletlere devredilmesi de devir kapsamında değerlendirilir. 1919 Versay Antlaşması ile Almanya Alsas-Loren’i Fransa’ya devretmiştir. 1990 yılında Doğu Almanya Demokratik Cumhuriyeti imzaladığı Birleşme Antlaşması ile Federal Almanya Cumhuriyeti lehine ülkesi üzerindeki haklarını devretmiştir.

Bu kapsamda ele alınması gereken bir başka kavram kiralamadır. Buna göre bir devlet ülkesinin bir parçasını başka bir devlete kiralayabilir ve kiralama süresince söz konusu toprak kiralayanın egemenliğine girer. Hong-Kong 1898 yılında Çin tarafından İngiltere’ye 99 yıllığına kiralanmış ve 1997 yılında Çin’e iade edilmiştir. Küba’da bulunan Guantanamo bölgesi de 1903 yılında ABD’ye kiralanmış olup halen bu ülkenin kontrolündedir.

İşgal(occupation): Bir devletin bir ülkeyi egemenliğe tabi kılmak niyet ve iradesiyle o ülkede egemenliğini kullanarak kazanmasıdır. Günümüz uluslararası hukukunda devletlerin egemen eşitliği ve iç işlerine karışma yasağı gereği başka bir devlete ait ülke parçasının işgal suretiyle kazanılması ve bu tür durumların diğer devletlerce hukuki olarak tanınması mümkün olmadığından, bugün yalnızca sahipsiz toprak parçaları işgal yoluyla kazanılabilir. Buna göre işgal üç unsurdan oluşmaktadır: a) sahipsiz bir toprak parçası; b) egemenliğe tabi kılma niyet ve iradesi; c) egemenliğin kullanılması. Günümüzde işgal genellikle kime ait olduğu tartışmalı sınır bölgelerine ilişkin uyuşmazlıklarda kullanılan bir yöntemdir.

Kazandırıcı zamanaşımı(prescription): İşgalden farklı olarak gerek bir devletin egemenliğine tabi ülkelerde gerek uluslararası topluma ait olan ve bütün devletlerin yararlanmasına açık olan alanlarda uygulama alanı bulabilir. Açık denizin kıyıya yakın kesimlerinde ülke devletin bu esasa dayanarak hak sahibi olabileceği uluslararası hukuk tarafından kabul edilmiştir. Kazandırıcı zamanaşımını ileri sürebilmek için egemenliğin kullanılmasının uzun süreye yayılması ve çekişmesiz olması yani asıl hak sahiplerinin bu olayı açıkça kabul etmiş olmaları gerekir.

Katılma ya da doğa operasyonları(operation of nature): Bir devletin egemenliğine tabi olan bir ülkenin doğal olaylar nedeniyle genişlemesidir. Örneğin; bir nehrin kıyılarında meydana gelen değişiklikler, devletin karasularında bir adanın oluşması vb. Bu yerlerin kazanılabilmesi için ayrıca bir işlem yapmaya gerek yoktur.

Fetih(conquest): Kuvvet kullanma ve kuvvet kullanarak sınırların değiştirilmesi yasağının geçerli olmadığı dönemde yapılmış kimi zaman keşif kimi zaman fetih adını taşıyan bir ülke kazanma biçimidir. Ancak günümüzde BM Şartı Madde 2(4) uyarınca kuvvet kullanma veya tehdidinde bulunma yasaklandığından buna aykırı biçimde ortaya çıkan hukuka aykırı durumların diğer devletlerce meşru olarak tanınması yasaklanmış ve bu sayede fetih esasına dayalı hak iddialarının diğer devletlerin rızası ile geçerlilik kazanması engellenmiştir. 1945 yılında BM Şartının yürürlüğe girmesinden önce Japonya’ya ait Kuril Adalarını fetheden Sovyetler Birliği bunları halen iade etmemekte ve bu yüzden Japonya ile Rusya arasında bir barış antlaşması yapılamamaktadır.

Ayşe Yanmaz

TUİÇ Stajyeri

Kaynakça:

1) ACER, Yücel, KAYA, İbrahim, Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı, USAK Yayınları, Ankara, 2010

2) BROWNLİE, Ian, Principles of Public International Law, Clarendon Press, 1998

3) SUR, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, Beta Yayınları, İstanbul, 2006

   

Sosyal Medyada Paylaş

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.

Tarih:

Beğenebileceğinizi Düşündük
Yazılar

Avrupa Gündemi Konferansları – II: “Bizi Bağlayan Göç” – AB-Türkiye Ortaklığını Yeniden Değerlendirmek

Kocaeli Üniversitesi’nin yürütücülüğünde düzenlenen Avrupa Gündemi Konferanslarının ikincisi 24-25...

Avusturya Seçim Sonuçları: Aşırı Sağ FPÖ’nün Zaferi Yeni Bir Dönemi mi İşaret Ediyor?

Avusturya’da 2024 seçimleri, ülkenin siyasi tarihindeki önemli dönüm noktalarından...

Afro-Avrasya Araştırmaları Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Yaz Okulu Tamamlandı

Afro-Avrasya Araştırmaları Enstitüsü tarafından düzenlenen "Uluslararası İlişkiler Yaz Okulu...

Afrika’nın Konumu ve Türkiye: BM 79. Genel Kurul Toplantısı

1945 Yılında kurulan BM’nin bugün dünya haritası üzerinde yer...