Anlaşmazlıkların Barışçıl Yollarla Çözümü

Milletlerarası ilişkilerdeki bütün çabalar, örgütlenmeler, uluslararası hukukun yaratılması, diplomasi, dış politika uygulamaları, konferanslar, seminerler, zirvelerin hepsi barış içinde bir dünyada yaşamaktır. Teknoloji çağının karmaşık konularını, başta egemen devletler olmak üzere yüzlerce aktörün rol aldığı bir dünyada insanlığın ideali ve özlemi olan böyle bir barışı yakalamak veya sürdürmek ne geçmişte mümkün olmuştur nede gelecekte muhtemel gözükmektedir.

Toplumsal yaşam sürecine girmiş olan bütün fertler arasında olduğu gibi, uluslararası ilişkilerin tüm aktörleri, özellikle bağımsız devletlerarasında anlaşmazlıklar ve uyuşmazlıklar çıkabilir. Bu uyuşmazlıkları en aza indirmek ve uluslararası barışın devamlılığı devletlerarası hukukun en elzem amacıdır.

Uluslararası uyuşmazlık hakkında, Uluslararası Sürekli Adalet Divanı’nın 1924 Mavrommatis davasında verdiği ve 1926’da “Boskurt-Lotus” davasında tekrarladığı tanım doktrinle gelenek haline gelmiştir.

Divan uluslararası uyuşmazlığı “iki devlet arasında hukuksal veya maddi bir nokta ya da konu üzerindeki anlaşmazlık, hukuksal tezler veya çıkarlar arasındaki zıtlık ve çatışma” şeklinde tanımlamıştır. (Kocaoğlu,1993:520)

Bu anlaşmazlıkları gidermek için ise başvurulacak yollardan biri de ihtilafların barışçıl yollarla bertaraf edilmesidir.

Uyuşmazlıkları barış yolu ile çözümlenmesi, uluslararası barış ve güvenliğin korunması amacının önemli parçalarından birini teşkil etmektedir. Madde 2/3’e göre, teşkilatın üyeleri milletlerarası mahiyetteki uyuşmazlıklarını, milletlerarası barış ve güvenliği ve adaleti tehlikeye koymayacak şekilde barış yolları ile çözerler. Uyuşmazlıkların barış yoluyla çözümlenmesine ilişkin ayrıntılı hükümler, Birleşmiş Miletler Antlaşmasının VI. Bölümünde yer almaktadır. Madde 33/1’de uluslararası barış ve güvenliğin korunmasını tehdit edebilecek uyuşmazlığın uzaması taraf olanlardan öncelikle uyuşmazlıklarını kendi seçecekleri yollarla çözmeye çalışmaları istenmektedir.

Milletlerarası barış ve güvenliğin muhafazasını tehdit edebilecek mahiyette bir uyuşmazlıkta taraf olanlar, bu uyuşmazlığın çözülmesini her şeyden önce görüşme, soruşturma, ara bulma, uzlaşma, tahkim ve yargı yolları ile bölge teşkil veya anlaşmalarına başvurarak veya kendi seçecekleri başka barış yoluyla aramalıdırlar.

Devletlerin yüzyıllardan beri geliştirdikleri barışçı çözüm yollarını, biri siyasi ve diplomatik, öteki de hukuki olmak üzere ikiye ayırabiliriz.

Diplomatik ve siyasal yöntemler: Bunlar uyuşmazlıkta taraf olan devletlerce uygulanması zorunlu olmayan çözüm yollarıdır. Nihai olmadıkları gibi bağlayıcı da değillerdir. Bu tür çözümlerde genellikle taraflar karşılıklı olarak önemli sayılacak ödünler vererek çatışan tarafların görüşlerini bağdaştırmaya ve uzlaştırmaya çalışırlar. Ulusal ve uluslararası çevrenin değer yargılarının etkisi altında bulunan, kamuya mal olmuş uyuşmazlıklar, diplomatik çözüme özellikle uygundurlar.

Diplomatik-siyasal yöntemler şunlardır: Görüşme, dostça girişim (good offices), arabuluculuk (mediation), soruşturma (inquiry) ve uzlaştırma (consiliation).

Uyuşmazlıkta taraf olan ülkeler sorunlarını konuşarak halletmeye karar verirlerse ya doğrudan görüşmelere girişecek, ya da üçüncü bir devletin dostça girişiminden, arabulucu olmasından faydalanacaktır.

Devletler, uyuşmazlıkların barışçıl yollarla çözümünde izlenebilinir bir başka yol olarak uzlaştırmayı da kabul etmişlerdir. Amerikan Dışişleri Bakanının adı ile anılan Bryan Antlaşmaları ile dostça halledilemeyen uyuşmazlıkların zorunlu olarak uzlaştırmaya gidilmesi öngörülmüştür (Kocaoğlu,1993:525). Uzlaştırma, uyuşmazlık taraflarının kendilerince benimseyebilecek bir çözüm tarzını bulmaları için oluşturdukları komisyon faaliyetidir. Uzlaştırma hem politik hem de hukuksal bir önem taşır. Uyuşmazlık her yönüyle incelenir, şahitler dinlenir. Uzlaştırma, genellikle hukukçularla diplomatlardan oluşan komisyonların çalışmaları sonucu gerçekleşir.

 

Mehmet İlhanlı

TUİÇ Stajyeri

 

 

KAYNAKLAR

1-) GÖNLÜBOL, Mehmet, Uluslararası Politika: İlkeler-Kavramlar-Kurumlar. Attila Kitabevi: Ankara, 1993

2-)https://sites.google.com/site/walidabdulrahim/home/my-studies-in-english/14-peaceful-settlement-of-disputes

3-) Nergiz, Muhammet ”ULUSLARARASI UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜNDE ULUSLARARASI SORUŞTURMA KOMİSYONLARININ ROLÜ”, 25 Nisan 2011

Sosyal Medyada Paylaş

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.

Tarih:

Beğenebileceğinizi Düşündük
Yazılar

Amerika Bir Sonraki Sovyetler Birliği mi?

Harold James, Princeton Üniversitesi'nde Tarih ve Uluslararası İlişkiler Profesörü. Bu...

Stabil Kripto Paralar Doların Küresel Statüsünü Koruyabilir

Paul Ryan, ABD Temsilciler Meclisi'nin eski sözcüsü (2015-19), American...

Avrasya’da Kolektif Güvenlik: Moskova ve Yeni Delhi’den Bakışlar

Collective Security in (Eur)Asia: Views from Moscow and New...

Yapay Zeka Çağında Savaş ve Barış

Henry A. Kissinger, Eric Schmidt ve Craig Mundie: War...