İsveç Savunma Bakanı neden istifa etti? İsveç Savunma Bakanını istifaya götüren süreç…
Geçtiğimiz haftalarda İsveç gündemi silah skandalıyla sarsıldı. Skandal sonrası İsveç Savunma Bakanı Sten Tolgfors baskılara dayanamayıp istifa etti. İsveç radyosu (SR) Ekot haber programı Mart ayı başında İsveç Savunma Araştırma Ajansı’nın (FOI) Suudi Arabistan’da gizli silah tesisi kurma planlarını deşifre edince ortalık karıştı. Anlaşmaya yönelik soruşturma çağrısında bulunan Yeşiller Partisi Eşbaşkanı Gustav Fridolin, parti olarak, bakan Tolgfors´un bildiklerini kamuoyu ile paylaşması gerektiğini açıklarken, aksi takdirde kendisine yönelik güven eksikliği oluşacağından istifa etmesi gerektiğini belirtti. Peki, bu olay neden bu kadar büyüdü? Sosyal Demokratlar ve Moderat Parti, İsveç’in silah savunma sanayii olmasının istihdam için önemli olduğunu savunuyorlar. Dolayısıyla, Suudi Arabistan’la olan silah alışverişini oluşturan anlaşma 2005´te, Sosyal Demokratlar iktidarda iken otomatik olarak yenilendi. Ekot haber programının, Suudi Arabistan’a olası silah fabrikası yapılması konusundaki haberi, FOİ’nin paravan bir şirket kurduğunu ve bu şirket aracılığıyla bilgi aktarımı yapıp, silah tesisi yapımını üstlenmesini ortaya çıkarması ile zor durumda kalan bakan Tolgfors susma hakkini kullanarak istifa etti. Yeşiller partisi üyelerine göre, problem sadece bir ülkeye silah satma değil, bunun kamuoyuna çıkmaması için paravan bir şirketin kurdurulmuş olup maliyetinin İsveç ordu istihbarat teşkilatı (MUST) tarafından ödenmesi bir diğer deyişle olayın ört bas edilmiş olması.
Bir istihbarat teşkilatının başka bir devlet kurumunun kurdurmuş olduğu paravan şirkete borç vermesini tuhaf bulan Yeşiller Partisi Meclis Grup Başkanı Mehmet Kaplan, Tolgfors’un istifasının olaylardan haberi olduğu seklinde yorumlanabileceğini ifade ederken, Ticaret Bakanı Ewa Björling’in de mercek altında olduğunu vurguladı. Bunun yani sıra böyle kapsamlı bir projenin Ticaret Bakanı´nin bilgisi haricinde olduğuna kimsenin inanmadığını ifade etti.
Bakanın istifası hükümeti nasıl etkiledi?
Kimi yorumcuya göre bakan bir kurban iken diğerlerine göre sucunun cezasını çekiyor. Ortada FOİ tarafından kurdurulmuş olan, ve maliyetinin MUST tarafından ödendiği iddia edilen bir şirket olunca isin içinde daha kimlerin olabileceği hatta Başbakan Fredrik Reinfeldt’in bile isin içinde olabileceği gibi bir ihtimal söz konusu. Öte yandan böyle bir olayın vuku bulması anketlerde özellikle su anki iktidara olan güveni düşürürken oylarını ise oldukça düşürüyor.
Silah satımına ülke milli menfaatleri açısından mı yoksa etik açıdan mı bakılmalı?
Birçok uzmana göre İsveç´in tarafsız olması silah sanayii için bir bakıma avantajlı, bu vesile ile kendi silahını kendisi üretmiş oluyor. Anlaşmaya muhalifler Suudi Arabistan´in komşularıyla doğrudan bir savaş içerisinde olmadığı surece silah satımı hususunda İsveç kriterleri çerçevesinde bir problem teşkil etmediğini öne sürdü. Ancak Mehmet Kaplan, Arap baharı sürecinde Bahreyn´in Suudi Arabistan´dan askeri yardım istemesi ve Suudi tanklarının demokrasi gelişimine karşı koyarak, tanklarını sivil insanlara yöneltmesi nedeniyle olayların gizli kapaklı olmuş olabileceğini savunuyor. 2015’te söz konusu olan anlaşmanın tekrar gözden geçirilmesi gerektiğine inanan Kaplan, hem iktidardaki partinin hem de Sosyal Demokratların tutumlarının şu anki anlaşmanın devamını talep ediyor olmasından dolayı fes edilmeyeceğini düşünüyor. 1814’ten beri tarafsızlığını koruyan İsveç´in Suudi Arabistan ile yapılan iş birliğinin bu konumu bozacak mı sorusuna İsveç´in statüsünün etkilenmeyeceğini savunan Kaplan, Anayasa komisyonunun sonbahar döneminde meselenin detaylı araştırılıp, çözüme kavuşacağına inanıyor.
Büşra KOCATÜRK
Stockholm Üniversitesi
